PODGLĄD ATOMU
     
 

Wojna trzynastoletnia z Krzyżakami


Kalendarium

1447 – 1492 – Kazimierz Jagiellończyk na tronie Polski
1454 – 1466 – wojna trzynastoletnia z Krzyżakami
1466 – podpisanie II pokoju toruńskiego, odzyskanie Pomorza Gdańskiego przez Polskę


Źródło 1. Skargi poddanych na zakon krzyżacki [1453 r.]

11. Również w Gdańsku dużo dobrych patrycjuszów pozostało zamordowanych wbrew Bogu i prawu bez winy. Którzy w dobrej wierze udali się na zamek i tam zostali oszukani […].
21. Również zabierano dobra na Pomorzu posiadane na prawie magdeburskim ziemskim i prawie dziedzicznym rycerzom, którzy po sobie nie pozostawili potomków męskich, mimo że mieli braci rodzonych i stryjecznych, którzy [przez to] nie mieli możności dziedziczenia. […]
34. Również łokieć flamandzki uległ skróceniu, a więc gdzie się po staremu mierzyło po cztery łany, teraz się liczy pięć łanów, aby Zakon mógł obciążyć ludzi większym czynszem. […]
40. Także mieszkańcom Elbląga dano przywileje, że oni nie powinni na Pomorzu płacić żadnego cła, i ta wolność została również złamana.



Źródło 2. Mowa Jan Bażyńskiego, przywódcy Związku Pruskiego do Kazimierza Jagiellończyka, Kraków 1454 r.

Nie tajno, miłościwy królu, tobie i twojej radzie, a podobno i narodom sąsiednim, ile krzywd i niegodziwości […] wycierpieliśmy od mistrza i zakonu pruskiego. […] Komturowie i posiadacze zamków [nie cofali się] bez przeprowadzenia sprawy, bez złożenia sądu, zabierać nam dobra i majątki, żony […] i córki […] porywać […]. A tym, którzy się na takie krzywdy uskarżali zamiast wymierzania sprawiedliwości zdejmowano głowy albo wydzierano mienie. Przyciśnieni tak wielką niedolą, uczyniliśmy wszyscy między sobą związek, abyśmy się od tylu cierpień zasłonić mogli. […] cesarz […] unieważniwszy wyrokiem swoim nasz związek, skazał nas na […] na wieczne poddaństwo mistrzowi i zakonowi […]. Ten więc wyrok cesarza spowodował nas do wypowiedzenia posłuszeństwa Krzyżakom i podniesienia przeciw nim oręża […]. W ciągu kilku dni orężem naszym przeszło dwadzieścia zdobyliśmy zamków, jako: Toruń, Gdańsk, Elbląg, Grudziądz, Lidzbark, Golub, Kowalewo, Gniew, Świecie, Papowo, Tucholę, Pasłęk, Królewiec […], Brodnicę, Chełmno, Działdowo, […], które naszej uległy władzy. […] przeto udajemy się do Majestatu twego z prośbą, abyś raczył przyjąć za twoich i królestwa twego wieczystych poddanych i hołdowników, i wcielił do Królestwa Polskiego, od którego jesteśmy oderwani.




Źródło 3. Mapa. Polska i Litwa w XV w., CARTE



Źródło 4. Jan Długosz, Roczniki czyli Kroniki Sławnego Królestwa Polskiego [fragmenty]

I zwyciężyła wtedy prawda, chociaż przez kilka wieków ukrywana w pomroce, i wyświeciło się dowodnie, co Krzyżacy różnymi wybiegami, fałszem i pozorami starali się uczynić wątpliwe, do kogo należeć miały ziemie pomorska, chełmińska i michałowska […].
Rok Pański 1467

I ja piszący te kroniki, czuję niemałą pociechę z ukończenia wojny pruskiej, odzyskania krajów z dawna od królestwa polskiego odpadłych i przyłączenia Prus do Polski. […] Teraz szczęśliwym mienię siebie, i swoich współczesnych, że oczy nasze oglądają połączenie się krajów ojczystych w jedną całość; a szczęśliwym byłbym jeszcze, gdybym doczekał odzyskania za łaską Bożą i zjednoczenia z Polską Śląska […].



Ćwiczenia

Na podstawie źródła 1.

Oceń postępowanie Krzyżaków wobec ludności Pomorza. Odpowiedź uzasadnij.


Na podstawie źródła 2.

1. Czy charakterystyka polityki zakonu krzyżackiego przedstawiona przez Jan Bażyńskiego jest zgodna z opinią mieszkańców Pomorza zawartą w źródle 1? Odpowiedź uzasadnij.
2. W jaki sposób mieszkańcy Pomorza bronili się przed uciskiem za strony Krzyżaków?
3. Znajdź na mapie miejscowości, w których znajdowały się zamki krzyżackie zdobyte w wyniku powstania wywołanego przez Związek Pruski.
4. O co mieszkańcy Pomorza prosili króla? Do którego króla Polski zwrócili się z tą prośbą?
5. Jakie konsekwencje polityczne mogło mieć spełnienie prośby Związku Pruskiego?


Na podstawie źródła 3.

1. Prześledź przebieg działań zbrojnych w czasie wojny trzynastoletniej.
2. Znajdź informacje w Internecie na temat przebiegu i rezultatu bitwy pod Chojnicami.
3. Ustal, czym różniło się pospolite ruszenie od wojska zaciężnego.
4. Dowiedz się, w jaki sposób Malbork został zajęty przez Polaków.


Na podstawie źródła 4.

1. Podaj stosowaną w historiografii polskiej nazwę wojny, którą Jan Długosz nazywa wojną pruską. Jakim rezultatem zakończyła się ta wojna? Wymień ziemie, które odzyskała Polska w rezultacie tej wojny.
2. Przypomnij, kiedy Krzyżacy weszli w posiadanie ziemi chełmińskiej oraz kiedy zagarnęli Pomorze Gdańskie.
3. Czy na podstawie fragmentu dzieła Jana Długosza można określić, po czyjej stronie są sympatie autora? Odpowiedź uzasadnij.
4. Podaj nazwę ziemi, która nadal pozostawała poza granicami państwa polskiego (nad czym ubolewa Jan Długosz). Pod czyim panowaniem pozostawała ta ziemia? Przypomnij, kiedy została utracona przez państwo polskie.

Praca domowa

Wyjaśnij znaczenie odzyskania Pomorza Gdańskiego i ujścia Wisły dla rozwoju gospodarczego Polski.






Tytuł: Wojna trzynastoletnia z Krzyżakami
Opis skrócony: Poznamy przyczyny wybuchu wojny trzynastoletniej, prześledzimy jej przebieg i ocenimy skutki – polityczne i gospodarcze. Dokonamy analizy tekstów źródłowych oraz mapy.
Autor(rzy): Wanda Królikowska
Hasła treści wojna trzynastoletnia, Kazimierz Jagiellończyk, II pokój toruński, lenno, Królewiec, Pomorze, Gdańsk, Prusy Królewskie, Krzyżacy
Uwagi metodyczne Proponuję, aby nauczyciel zwrócił uwagę uczniów na zmiany, które zaszły w armii polskiej – wprowadzono wojska zaciężnego. W czasie zajęć warto skorzystać z map zamieszczonych w powszechnie dostępnych atlasach, np. Wojna trzynastoletnia I etap oraz II etap, w: Ilustrowany atlas historii Polski, Demart, Warszawa 2006, s. 76–78.lub – Polska i Litwa w XV w., w: Atlas historyczny Polski, PPWK, Warszawa-Wrocław 1987, s. 16–17. Warto polecić uczniom zalezienie na mapie miejsc związanych z działaniami zbrojnymi w czasie wojny trzynastoletniej oraz ustalenie zmian terytorialnych po II pokoju toruńskim. Proponuję także, posłużenie się metodą analizy SWOT do przeanalizowania szans i zagrożeń, które niosła decyzja Kazimierza Jagiellończyka o inkorporacji Pomorza Gdańskiego do Polski. Proponuję, aby nauczyciel zwrócił uwagę uczniów na zmiany, które zaszły w armii polskiej – wprowadzono wojska zaciężnego. W czasie zajęć warto skorzystać z map zamieszczonych w powszechnie dostępnych atlasach, np. Wojna trzynastoletnia I etap oraz II etap, w: Ilustrowany atlas historii Polski, Demart, Warszawa 2006, s. 76–78.lub – Polska i Litwa w XV w., w: Atlas historyczny Polski, PPWK, Warszawa-Wrocław 1987, s. 16–17. Warto polecić uczniom zalezienie na mapie miejsc związanych z działaniami zbrojnymi w czasie wojny trzynastoletniej oraz ustalenie zmian terytorialnych po II pokoju toruńskim. Proponuję także, posłużenie się metodą analizy SWOT do przeanalizowania szans i zagrożeń, które niosła decyzja Kazimierza Jagiellończyka o inkorporacji Pomorza Gdańskiego do Polski.

Szacowany MINIMALNY czas na realizację treści atomu (w minutach) 40
Szacowany MAKSYMALNY czas na realizację treści atomu (w minutach) 60

 
Materiały udostępniane za pomocą Serwisu można wykorzystywać zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska,
z wyjątkiem materiałów, które zostały wyraźnie oznaczone jako nieobjęte postanowieniami tej licencji.
Strona współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego z projektu: „Opracowanie i pilotażowe wdrożenie innowacyjnych programów nauczania – zgodnych z polską podstawą programową kształcenia ogólnego – przeznaczonych dla uczniów – dzieci obywateli polskich za granicą”.
Deklaracja dostępnosci